Eerst maar eens kijken wat de ‘buitenwereld’ zegt van het vendelen. Internetencyclopedie Wikipedia zegt over vendelen onder andere het volgende: “Vendelen, beter bekend onder de term vaandelzwaaien of vlaggenzwaaien, is een sport waarbij behendigheid en lenigheid centraal staan.” En een stukje verder: “Nu, wat is vendelen precies? Wel, vendelen is, zoals gezegd, vlaggenzwaaien. Zwaaien met een vlag, dus. Maar het is eigenlijk veel meer dan dat.”

Wat moet een oud-vendelier en ‘schutter vanaf de paplepel’ nu met zo’n omschrijving. Zien wij vendelen als een ‘sport’? Natuurlijk, we doen mee aan wedstrijden. We doen ons best om een 1e prijs te halen. Maar toch komt de definitie van Wikipedia niet overeen met het gevoel dat ‘wij’ hebben bij ons vendelen. De zinsnede “Maar het is eigenlijk veel meer dan dat.” spreekt nog het meeste aan. Maar wat is er dan meer? Probeer dat maar eens te omschrijven.

Gradus Hugen, ons aller leermeester in het vendelen, heeft ons altijd meegegeven dat het vendelen moet worden gezien als een gebed. Als een uitbeelding van de strijd tussen goed en kwaad. Iedere ‘slag’ met het vendel heeft zo zijn eigen betekenis. Die zienswijze wordt gevolgd door vele Gelderse schutterijen en ook de Brabantse schuttersgilden. Als je de verschillende beschrijvingen van zo’n vendelgebed met elkaar vergelijkt, dan zijn er veel overeenkomsten. Toch denkt niet iedereen hetzelfde over de betekenis van de bewegingen.

Een voorbeeld van ‘een’ uitleg van enkele vendelslagen die ook door onze vendeliers gemaakt worden vind je hieronder. Ik heb deze keer maar eens niet de gebruikelijke ‘Gelderse’ uitleg genomen maar een voorbeeld van onze Brabantse gildenbroeders van het St. Jorisgilde te Gemert:

1. Ronddraaien boven het hoofd: Vendeldraaier, stoere knaap, hou je kloek en sterk in de strijd die gaat komen. Strijd voor het recht der vrijheid maar houd de vlag onbesmet.

2. Om de enkel: Laat de vlag steeds draaien, maar houd ze in alle omstandigheden schoon en rein, al draait ze laag boven de grond, want het vaandel is ook een symbool van onkreukbaarheid en zuiverheid.

3. Overstappen: De vijand probeert mij de vlag te ontnemen nu hij mij niet kan overwinnen, maar het zal niet gaan. Ik zal zijn tussen de vlag en hem; tussen het goede en het kwade en de vlag zal blijven draaien.

4. Achter de rug en onder de knie door: Hoe zwaar is ‘s-vijands druk, hoe moet ik vechten en diep neerbuigen om zijn slagen te ontgaan, maar de vlag afgeven of laten vernederen: dat nooit.

5. Opgooien boven het hoofd: Hou de eer hoog en wees edelmoedig tegenover de vijanden. Bezoedel de vlag niet door verkeerde daden.

Met het vendelgebed alleen ben je er naar mijn mening nog niet als je de speciale betekenis van het vendelen voor het voetlicht wilt brengen. Met het vendelen willen we immers niet alleen maar een strijd uitbeelden. We willen eigenlijk ook altijd een eer bewijzen aan hen voor wie het vendel wordt gezwaaid. We staan er niet zo bij stil, maar er wordt eigenlijk nooit ‘zo maar’ gevendeld. Altijd is het vendelen een eerbetoon aan iets of iemand.

Wij vendelen in de eerste plaats voor ons koningspaar. Ook vendelen wij voor onze wereldlijke en geestelijke overheden. We vendelen voor onze jubilarissen. We vendelen voor onze bejaarden in Thuvine, maar dan ook altijd in het bijzijn van de koningsparen. Zelfs tijdens vendelwedstrijden, wanneer het ‘lijkt’ dat we alleen voor een jury vendelen, wordt het standaardvaandel van de schutterij opgesteld. Het vendelen blijft ook op dat moment een eerbetoon aan ons vaandel. Dat vaandel staat op zijn beurt weer symbool voor onze vereniging en ons koningspaar.

En geloof het maar. Dat vendelen wordt ook gevoeld als een eerbetoon. Vraag maar eens aan ieder willekeurige oud koning of koningin hoe het voelde toen voor de eerste keer het vendel speciaal voor hen werd gezwaaid… Het speciale gevoel dat aan vendelen is verbonden is ook inspiratie geweest voor menig vers of rijmelarij. Een beetje zoeken op internet levert fraaie resultaten. Wat denk je bijvoorbeeld van de tekst hieronder.

Toch is het vendelen niet alleen maar een serieuze bezigheid. We weten dat de gemiddelde vendelier zich prima in kan houden wanneer hij nog ‘de mat’ op moet. Maar zit het werk er op, dan is hij een schutter als ieder ander. Treffend is dit neergelegd in onderstaand rijmpje dat ik ook ergens tegenkwam.

Ik slaag er niet echt in om een verklaring te geven voor het “gevoel” dat vendelen met zich mee brengt. Het gevoel van het aanschouwen van een kleurrijk vendelspel. En al helemaal niet het gevoel van het deelnemen hieraan. De kik van het perfecte optreden. Het vendel dat precies doet wat jij wilt. Je moet het zelf echt eens meemaken.

Geschreven door Frans Dieker